20 februari 2025

Afstudeeronderzoek ‘Maatwerk en mensenwerk – Participatie in de Omgevingswet voor adviseurs’

Met de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is participatie voor overheidsorganen, zoals gemeenten en waterschappen, verplicht. Veel van deze overheden hebben hiervoor beleid opgesteld. Maar hoe moeten private partijen omgaan met participatie? Bij LBP|SIGHT vroegen we ons af hoe wij als adviesbureau kunnen omgaan met participatie in projecten die niet van de overheid zijn. Voor particuliere of private projecten is participatie namelijk geen verplichting.

Luna Baptist, student Built Environment aan de Hogeschool Utrecht, heeft hier tijdens haar afstudeerstage bij LBP|SIGHT onderzoek naar gedaan. Onder begeleiding van omgevingsadviseur Hans Geleijns schreef zij de scriptie ‘Maatwerk en mensenwerk – Participatie in de Omgevingswet voor adviseurs’.

Afstudeeronderzoek ‘Maatwerk en mensenwerk – Participatie in de Omgevingswet voor adviseurs’

MEER WETEN?
Neem contact op met een van onze adviseurs.

Participatie binnen de Omgevingswet

Luna vertelt: “Er is veel onderzoek gedaan naar participatie binnen gemeentelijke kaders, maar weinig naar hoe private partijen hiermee om moeten gaan. De Omgevingswet verplicht private partijen niet om te participeren, maar participatie kan wél bijdragen aan betere besluitvorming, meer draagvlak en een positief imago. In mijn onderzoek heb ik inzichtelijk gemaakt hoe adviseurs van LBP|SIGHT hun opdrachtgevers kunnen begeleiden bij het vormgeven van participatieprocessen die buiten het overheidsbeleid vallen.”

Het onderzoek bevat een analyse van bestaande participatiemodellen en participatieladders, casestudies, interviews met experts waaronder een communicatie- en landschapsadviseur van de gemeente Utrecht en het adviesbureau Smarticipatie. De casestudies zijn gebruikt om te onderzoeken hoe er geleerd kan worden van verschillende participatietrajecten. Om zo in kaart te brengen wat de huidige wet- en regelgeving is, welke vormen van participatie er bestaan, de geleerde lessen uit andere participatietrajecten en hoe de rol van adviseurs optimaal benut kan worden.

Hybride strategie voor effectieve participatie

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek is de ontwikkeling van een hybride strategie, waarbij gezamenlijke, individuele, fysieke en digitale participatievormen worden gecombineerd om een brede en diverse groep participanten te bereiken.

Luna vertelt: “Het advies uit mijn onderzoek richt zich onder andere op hoe LBP|SIGHT participatieprocessen effectief kan begeleiden door structuur en maatwerk te bieden. Dit omvat het opstellen van een participatieplan dat voldoet aan de Omgevingswet en het duidelijk afbakenen van de invloed van participanten. Daarnaast versterken transparante communicatie en regelmatige terugkoppeling het vertrouwen en draagvlak. Ook is het advies om de samenwerking met participatie-experts met hun expertise te benutten en het proces professioneel vorm te geven. Tot slot is het vroegtijdig signaleren van historische en sociale gevoeligheden van belang om weerstand te voorkomen.”

Van theorie naar praktijk: handreiking voor adviseurs

Als praktisch eindproduct van haar onderzoek heeft Luna een handreiking ontwikkeld die adviseurs van LBP|SIGHT ondersteunt bij participatieprocessen. Dit stappenplan helpt hen de voorwaarden voor participatie binnen een project vast te stellen, zoals het controleren van gemeentelijke verplichtingen. De handreiking biedt ook richtlijnen voor het opstellen van een participatieplan, waarin onder andere het doel, de belanghebbenden en de organisatie van het proces worden vastgelegd. Daarnaast bevat het praktische handvatten voor het begeleiden van zowel fysieke als digitale participatiemomenten en het verzamelen van input. Een ander belangrijk onderdeel is het terugkoppelen van resultaten aan stakeholders, zodat participanten inzicht krijgen in hoe hun bijdrage is verwerkt. Tot slot helpt de handreiking bij het opstellen van een participatieverslag, wat in sommige gevallen een vereiste is voor de omgevingsvergunning.

De handreiking begint met een definitie van participatie volgens de Omgevingswet, gevolgd door een gedetailleerd stappenplan dat het participatieproces van begin tot eind beschrijft. Hierbij wordt verwezen naar de moderne participatieladder en verschillende participatievormen. Ook komen de eigenschappen van een goede participatie-adviseur aan bod, evenals de redenen om participatie toe te passen en een overzicht van do’s en don’ts.

Toegevoegde waarde voor LBP|SIGHT

Het afstudeeronderzoek van Luna Baptist is voor LBP|SIGHT van toegevoegde waarde. Afstudeerbegeleider Hans Geleijns legt uit waarom: “De Omgevingswet vraagt van ons als adviesbureau een pro-actievere rol als het gaat om participatie. Private partijen zijn vaak niet gewend om participatie op te zetten en vragen zich af hoe ze dit het beste kunnen aanpakken. Dankzij dit onderzoek hebben we nu concrete richtlijnen waarmee onze adviseurs participatie kunnen toepassen in projecten die niet door de overheid worden geïnitieerd.
Daarnaast biedt het onderzoek meer duidelijkheid over de rol van ons als adviseurs in participatieprocessen bij private projecten. Het helpt bij het bepalen van de juiste aanpak door do’s en don’ts en verschillende participatievormen af te wegen. Het benadrukt ook het belang van samenwerking met externe partners en strategisch advies aan klanten, vooral bij gevoelige projecten. Door proactief te werk te gaan, kunnen we participatieprocessen verbeteren en beter inspelen op politieke druk en regelgeving, wat uiteindelijk leidt tot effectievere en efficiëntere begeleiding van projecten.”

Wil je meer weten over het onderzoek van Luna? Download dan haar afstudeerscriptie: Maatwerk en mensenwerk – Participatie in de Omgevingswet voor adviseurs.

Medewerkers (1)

Adviseur Hans Geleijns
Hans
Geleijns
Adviseur milieu en ruimtelijke ordening, vennoot